صفر تا صد مهارت ارتباط مؤثر همراه مثال کاربردی

در این مقاله از شیراز مشاور، ارتباط مؤثر را در قالب دو مقاله بررسی میکنیم.

قسمت نخست

• مقدمه
• ضرورت مهارت ارتباط مؤثر
• ارتباط چیست و اجزای آن کدامند؟
• فرستنده
• کانال ارتباطی
• گیرنده
• بازخورد
• بافت یا زمینه ارتباط
• روند برقرار ارتباط مؤثر
• موانع برقراری ارتباط
• گام‌های برقراری ارتباط مؤثر

بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878

اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره

مقدمه

برقراری ارتباط با دیگران برای بشر که موجودی اجتماعی است یک امر طبیعی و مهم به شمار می‌آید. از آنجایی که ما انسان‌ها به شکل گروهی زندگی می‌کنیم، چه بخواهیم و چه نخواهیم دائماً در حال برقراری ارتباط با دیگران هستیم. زیرا ارتباط فقط این نیست که حرفی بین ما و دیگران رد و بدل گردد، بلکه هر آنچه که انجام می‌دهیم و انجام نمی‌دهیم توسط دیگران تفسیر شده و در واقع همه اعمال ما نوعی ارتباط به حساب می‌آیند. تکان‌دادن سر، روی برگرداندن، اشارات چشمی یا بدنی و… هریک می‌توانند پیامی را به دنبال داشته و در برگیرنده انواع ارتباط و تعامل با دیگران باشند.

حتی سکوت نیز در برخی مواقع می‌تواند نشانه‌های ارتباطی مختلفی را دربرداشته باشد. ما برای برآورده ساختن انواع نیازهای خود ناگزیر از برقراری ارتباط با اطرافیان‌مان هستیم. اما همانطور که می‌دانیم ارتباطات، زمانی کارآمد خواهند بود که به شیوه مثبت و سازنده برقرار شوند و در غیر این صورت دردسرآفرین خواهند شد. برخی، از برقراری ارتباط خوب ناتوان هستند چرا که عناصر ارتباط و عوامل مؤثر بر آن و موانع بر سر راه ارتباط صحیح را نمی‌شناسند. در این فصل به اصول و چگونگی یادگیری مهارت ارتباط مؤثر با دیگران پرداخته شده است.

ضرورت مهارت ارتباط مؤثر

• آیا تا حال برای شما پیش آمده است که سعی در برقراری ارتباط داشته باشید ولی مقصود شما درک نشده باشد؟ چه اتفاقی افتاده است؟ به چه نحو متفاوت دیگری می‌توانستید آن را انجام دهید؟
• آیا تا به حال ارسال یک پیام برای شما دشوار بوده است؟ چه اتفاقی افتاده است؟ چرا برخی اوقات گفتن آنچه که می‌خواهیم دشوار است؟

هدف از برقراری ارتباط

هدف از برقراری ارتباط با دیگران این است که بتوانید پیام خود را به آن‌ها منتقل سازید. اگر شما بتوانید پیام خود را با موفقیت به دیگران تفهیم کنید، افکار و ایده‌های شما به طور مؤثر منتقل خواهد شد. در غیر این صورت، نمی‌توانید نظر خودتان را با دیگران در میان گذارده و ارتباط شما با آن‌ها به خوبی برقرار نشده و به شکست اهداف فردی یا حرفه‌ای شما خواهد انجامید.

برای کلیه فعالیت‌های اجتماعی از جمله دوست‌یابی، ازدواج، تحصیل، اشتغال، برطرف ساختن نیازهای روزانه… نیازمند برقراری ارتباط مؤثر با دیگران هستیم و اگر این مهارت را به خوبی نیاموخته باشیم، اغلب فعالیت‌های اجتماعی ما آن‌گونه که می‌خواهیم پیش نرفته و رضایت ما را تأمین نخواهند کرد. به عنوان مثال اگر شما نتوانید با همسر، فرزند، والدین یا رئیس‌تان به طور مؤثر ارتباط برقرار کنید، تعامل صحیحی بین شما شکل نمی‌گیرد و نمی‌توانید صحبت یا ایده‌های یکدیگر را درک کنید. عدم توانایی برقراری ارتباط مؤثر باعث شکل‌گیری تعارضات بین فردی و در نهایت انزوا و تنهایی افراد خواهد شد.

توانایی برقراری روابط اجتماعی، یکی از نشانه‌های اصلی سلامت روان در افراد است. کسانی که از این توانایی برخوردار نیستند، غالباً دوستان اندکی داشته و شبکه اجتماعی و حمایتی محدودی دارند. دستیابی به پیوندهای اجتماعی و به دنبال آن احساس امنیت، آرامش، اهمیت و احترام، نیازمند برخورداری از برخی مهارت‌های اجتماعی می‌باشد که مهمترین آن‌ها را توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران تشکیل می‌دهد.

توانایی برقراری روابط اجتماعی

افراد بسیاری وجود دارند که به دلیل فقدان این مهارت‌ها از رسیدن به اهداف اجتماعی‌شان باز می‌مانند. اما خوشبختانه یکی از اصول مهارت‌های زندگی از جمله «ارتباط مؤثر» آن است که قابل یادگیری بوده و همه می‌توانند با فراگیری و تمرین آن عملکرد مؤثرتری در تعامل با دیگران داشته باشند. در ادامه با مفهوم ارتباط و مراحل برقراری یک ارتباط خوب و موانع بر سر راه آن آشنا می‌شویم.

ارتباط چیست و اجزای آن کدامند؟

«برقراری ارتباط، عبارت است از «ارسال پیام از یک شخص به شخصی دیگر از طریق یک کانال ارتباطی کلامی یا غیرکلامی»

فرستنده، پیام را ایجاد و آن را منتقل می‌کند. گیرنده، فرد یا گروهی است که پیام را دریافت و به آن پاسخ می‌گوید. پیام، شامل اطلاعات فرستنده + تفسیر گیرنده از آن است. کانال ارتباطی، شیوه‌ای است که فرستنده از آن طریق پیام خود را به گیرنده منتقل می‌کند که ممکن است به صورت کلامی یا غیرکلامی (با استفاده از زبان بدن مثل اشارات و یا نوشتاری) باشد. بازخورد، اطلاعی است که فرستنده پیام از گیرنده پیام، به روش‌های مختلف، دریافت می‌کند.

ارتباط ضعیف می‌تواند از هرگونه نارسایی در الگوی ارتباط حاصل شود:

• فرستنده نتواند یک پیام روشن ارسال کند.
• گیرنده به دقت گوش ندهد و نتواند پیام را به درستی دریافت کند.
• گیرنده نتواند توسط یک بازخورد صحیح، پیام را برای فرستنده روشن نماید.
• فرستنده نتواند بازخورد را تصدیق کند و یا به آن پاسخ گوید.

مشکلات مربوط به هریک از عناصر فرآیند ارتباط که ممکن است به بیانجامد.

فرستنده

برای اینکه پیام شما به خوبی از سوی گیرندگان پیام دریافت و درک گردد، ابتدا باید قابلیت اعتماد خوبی بین آن‌ها کسب نمایید مثلاً به آن‌ها نشان دهید که از دانش خوبی در حوزه مذکور برخوردارید. همچنین باید شناخت نسبی از گیرنده یا گیرندگان پیام‌تان (مثل آگاهی از سطح تحصیلات آن‌ها) داشته باشید.

همچنین ببینید: ۶ روش راحت و ساده برای سریع ارتباط برقرار کردن با افراد غریبه

پیام

پیام، فقط آنچه که فرد می‌گوید نیست، بلکه مفهومی که در پیام وجود دارد، نیز دارای اهمیت است. مفهوم به دو صورت در پیام متجلی می‌شود: مفهومی که فرستنده قصد آن را دارد و مفهومی که گیرنده از پیام دریافت می‌کند.

پیام‌ها از دو مؤلفه منطقی و هیجانی تشکیل شده‌اند که در کنار یکدیگر می‌توانند مفهومی را منتقل کنند. گیرنده پیام با ترکیب این دو مؤلفه بهتر منظور فرستنده پیام را درک خواهد کرد مثلاً محبت، خشم یا تعجب اگر با بخش منطق پیام و ذکر علت این هیجانات ترکیب نگردد، نمی‌تواند پیام فرستنده را به خوبی منتقل کند. تُن صدا، حالت چهره، نوع نگاه و حرکات بدنی فرستنده بیانگر مؤلفه هیجانی پیام و اعتبار بحث، نقطه آغاز و پایان بحث، استدلالات و مفاهیم مطرح شده در پیام با بخش منطقی پیام مرتبط می‌باشند.

کانال ارتباطی

پیام‌ها ممکن است به شیوه‌های مختلفی مخابره شوند از جمله مکالمه رودررو، تلفنی، ایمیل، نامه، و یا حتی به صورت غیرکلامی با استفاده از زبان بدن. کانال ارتباطی که برای انتقال هر پیام انتخاب می‌گردد باید متناسب با نوع و اهمیت آن پیام باشد.

گیرنده

بدون شک انتظار دارید که پیام شما از سوی فرد مقابل دریافت و فهمیده شود. به خاطر داشته باشید که وضعیت و حالات گیرندگان پیام در درک آن‌ها از پیامی که با آن روبه‌رو می‌شوند، تأثیر می‌گذارد. خستگی، بی‌حوصلگی، عدم علاقه به فرستنده پیام یا محتوای پیام و همچنین حالات هیجانی گیرندگان پیام، در فرایند برقراری ارتباط حائز اهمیت می‌باشد. به عنوان مثال مردی که خسته از کار روزانه و با درگیری‌های فکری فراوان به منزل بر می‌گردد، هرگز نمی‌تواند گیرنده خوبی برای همسرش در مورد کم کاری و بی‌توجهی او به وضعیت تحصیلی فرزندشان باشد. بنابراین ارتباط نارسایی شکل گرفته و نتیجه مطلوبی حاصل نخواهد شد. اما اگر زن وضعیت همسرش را در نظر گرفته و زمانی مشکل را مطرح کند که او شرایط بهتری برای پذیرش پیام داشته باشد، حتماً این ارتباط به نتیجه بهتری خواهد انجامید (البته در صورتی که سایر موانع ارتباطی وجود نداشته باشند).

بازخورد

بازخورد، هم به روشی گفته می‌شود که گیرنده در پیش می‌گیرد تا به فرستنده بفهماند که پیام او را دریافت کرده است و هم روشی است که فرستنده از طریق آن می‌فهمد که گیرنده پیام او را به درستی دریافت کرده است.

گیرندگان پیام با استفاده از روش‌های کلامی و غیرکلامی مثل تأیید، اخم یا بی‌توجهی و… به فرستنده بازخورد می‌دهند. دادن بازخورد برای هر دو طرف حائز اهمیت می‌باشد. به خاطر داشته باشید که با دادن بازخورد به فردی که پیامی را به شما منتقل می‌کند، به او می‌رسانید که پیامش را دریافت کرده و نسبت به آن بی‌توجه نبوده‌اید. همچنین وقتی شما فرستنده پیامی باشید، با توجه به بازخوردهای فرد مقابل پی می‌برید که آیا او متوجه پیام شما شده و آن را به خوبی دریافت کرده است یا خیر. صادر نشدن هیچ گونه بازخورد کلامی یا غیرکلامی از سوی گیرنده به این معنا است که در واقع ارتباط مؤثری شکل نگرفته و پیام به درستی منتقل نشده است.

همچنین ببینید: شیوه‌ی‌ تفکر در کسی‌ که شخصیت سالمی‌ دارد چگونه است؟

بافت یا زمینه ارتباط

موقعیتی که پیام در آن منتقل می‌گردد، بافت یا زمینه ارتباط نامیده می‌شود. مثلاً پیام‌هایی که محتوای یکسان دارند، اگر در موقعیت‌های مختلف مثل مدرسه، محل کار،بین دو دوست، بین والد و فرزند، بین دو غیر همجنس و… مطرح شوند، می‌توانند مفاهیم گوناگونی را در برداشته باشند که با توجه به بافتی که مطرح می‌گردند، تفسیر و درک می‌شوند.

ارتباط نارسا باعث بروز مشکلاتی در خانواده‌ها، روابط، مشاغل و غیره می‌گردد. مهارت ارتباط مؤثر به شما کمک می‌کند تا پایه‌های برقراری و حفظ یک ارتباط خوب را آموخته و به آن مبادرت ورزید.

روند برقراری و ارتباط مؤثر

اولین گام در برقراری ارتباط بهینه آن است که موانع موجود در هریک از مراحل فوق و اجزای تشکیل‌دهنده ارتباط را به خوبی شناسایی و برطرف گردند. به عنوان مثال اگر پیام شما طولانی، سازمان‌نایافته و همراه با خطاهای متعدد باشد، نباید انتظار داشته باشید که پیام‌تان به خوبی درک یا تفسیر شود و یا استفاده نابجا از کلمات و یا زبان بدنی، در نظر نگرفتن شرایط گیرندگان پیام و موقعیتی که پیام در آن منتقل می‌گردد، می‌تواند مفهوم پیام را مختل ساخته و مانع برقراری ارتباط مؤثر شود.

موانع برقراری ارتباط

برخی از موانع برقراری ارتباط مؤثر عبارتند از:

• گوش ندادن
• مسخره کردن
• فریاد زدن یا با صدای بلند سخن گفتن
• انتقاد یا تحقیر کردن افراد
• خشمگین شدن
• احساس خود را صادقانه بیان نکردن
• پیام‌های منفی غیرکلامی (مثل بی‌اعتنایی، عدم توجه، و حالت تدافعی)
• اخم کردن یا روی در هم کشیدن
• حرف دیگری را قطع کردن
• دروغ گفتن
• تهدید کردن
• متهم کردن یا مقصر شناختن
• ارزیابی‌های شتابزده و نتیجه‌گیری‌های عجولانه
• پیش‌داوری و نگرش سوگیرانه
• تعصبات و تفکرات قالبی و خشک

در مقابل، توجه به موارد زیر و به‌کارگیری آن‌ها در حین تعامل با دیگران می‌تواند به برقراری ارتباط مؤثر کمک کند:

لینک: قسمت دوم مقاله صفر تا صد مهارت ارتباط مؤثر (کاملا کاربردی)

بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878

اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره