صفر تا صد ریشه های افسردگی و اضطراب با مثال
ریشه های افسردگی و اضطراب همراه با مثال
در این مقاله از شیراز مشاور، ریشه‌های افسردگی و اضطراب را در قالب یک مقاله بررسی می‌کنیم.
بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878 یا برای وقت مشاوره اینجا کلیک کنید.
اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره
بسیاری از افراد در موقع ناراحتی و افسردگی، علت مشکلات خود را به حوادث بیرونی و اتفاقات پیش آمده نسبت می‌دهند و به‌دنبال این توجیه، حال و روز خود را نسبت به واقعه‌ی پیش آمده طبیعی دانسته و نهایتاً برای بهبود حال خود گامی برنمی‌دارند. این‌ها منتظرند دنیا عوض شود تا حال‌شان خوب شود، غافل از این‌که به‌دنبال تغییر اوضاع، معمولاً دوباره اتفاقی دیگر باعث دگرگونی حال آن‌ها می‌شود و باز بهانه‌جویی‌ها و ناله‌ها و سر در گریبان بودن‌ها، از نو شروع می‌شود و نهایتاً بیزاری، ناامیدی، درماندگی، خستگی، افسردگی و اضطراب، آن‌ها را رها نمی‌کند.
اختلال افسردگی و اضطراب
اختلال افسردگی و اضطراب از اختلالات جدّی در دنیای امروز هستند. افراد افسرده و مضطرب اکثراً افکار خود را در قالب جملات و عبارات زیر بیان می‌کنند:
«من نمی‌توانم از عهده‌ی این کار برآیم.»
«نگرانم اوضاع خراب‌تر شود.»
«همه‌ی امور زندگی‌ام از دستم خارج شده‌اند.»
«من بد شانسم.»
«دنیا که حال خوشی برای انسان باقی نمی‌گذارد.»
«من تنها هستم.»
«باید همیشه منتظر یک خبر بد باشم.»
«کسی مرا دوست ندارد.»
«من به درد هیچ کاری نمی‌خورم.»
«به هر دری می‌زنم بسته است.»
«کار مال آدم‌های پارتی دار است.»
«باید شانس داشته باشی تا به جایی برسی.»
«فقط پول، حلاّل مشکلات است.» و…
همه‌ی جملات بالا که از زبان افراد غنی و فقیر و عالِم و عامی ممکن است شنیده شود، زمینه‌های افسردگی را نشان می‌دهد. در واقع این تعبیر و تفسیر افراد از مسائل پیرامون خودشان است که حال آن‌هارا تعیین می‌کند. زن و مرد، پیر و جوان، کودک و بزرگسال، شاغل و بیکار، پزشک، مهندس، دانش‌جو، معلم، کارمند، کاسب، همه و همه ممکن است دچار چشم‌اندازها و نگرش‌هایی باشند که منجر به افسردگی آن‌ها شود. اضطراب نیز می‌تواند از فکری مشابه این افکار ناشی شود.
چگونگی بروز احساس‌های منفی در افسردگی و اضطراب
انسان از طریق حواس پنج گانه‌ی خود با محیط ارتباط برقرار کرده و آن را ادراک می‌نماید. سپس به‌دنبال استنباط که ناشی از تفکر و استدلال است واکنش عاطفی نشان می‌دهد، همچنین از طریق یادآوری از حافظه و تفکر در مورد امور عینی و انتزاعی مربوط به گذشته و حال و یا آینده می‌تواند عواطفی را در خود ایجاد نموده و یادآوری و یا بازسازی کند.
با چند مثال ساده می‌توان چگونگی شکل‌گیری عواطف منفی را که منجر به افسردگی می‌شوند، نشان داد، یعنی مشخص کرد یک اتفاق ساده یا پیچیده، چگونه ابتدا تعبیر می‌گردد (درباره‌ی آن فکر و استدلال می‌شود) و چگونه به‌دنبال آن احساسات متناسب با آن افکار بروز می‌کند.
مثال یکم:
فرض کنید در جایی با همسرتان قرار گذاشته‌اید که به شما ملحق شود تا به یک مهمانی بروید. همسر شما دیر کرده و حدود نیم ساعت از وقت تعیین شده گذشته است. کم‌کم افکار و تفسیر‌های گوناگونی در ذهن‌تان شکل می‌گیرند.
اگر فکر کنید که همسرتان به شما بی‌اعتنایی کرده و برای‌تان ارزش لازم را قائل نشده و شما را در شرایط گرما یا سرما معطل گذاشته است ناراحت می‌شوید و این ناراحتی به صورت اندوه، کلافه شدن، افسردگی یا عصبانیت و خشم نمودار خواهد شد. اگر به‌دنبال آن، افکار دیگری در ذهن‌تان شکل بگیرد که «وای! نکند برایش اتفاقی افتاده باشد، نکند تصادف کرده باشد، نکند دچار بلایی شده باشد» و صحنه‌هایی مربوط به این حوادث را در ذهن‌تان مجسم کنید ناراحتی شما به صورت اضطراب جلوه‌گر خواهد شد و دچار بی‌قراری می‌شوید. حال به جای دو نوع تصور و پیش‌داوری قبلی در رابطه با دیر آمدن همسرتان این‌طور فکر کنید که ممکن است ماشین دیر راه افتاده باشد، ماشین در راه پنچر شده باشد و…
یعنی افکاری که بیان‌گر طبیعی بودن تأخیر همسرتان باشد، مطمئناً احساس ناشی از آن به صورت‌های ناخوشایند قبلی نبوده و ممکن است به صورت یک نگرانی طبیعی بروز کرده و شما را به راه‌حل‌های درست‌تری مثل صبر نمودن، خود را مشغول کردن، تلفن زدن و یا راه‌جویی‌های دیگر بکشاند. اگر علت دیر آمدنِ همسرتان را این‌گونه تعبیر کنید که ممکن است برای خرید یک چیز (مثلاً شیرینی خاصی که شما و بچه‌ها دوست دارید معطل شده باشد از این دیر آمدن چه احساسی خواهید داشت؟ اصلاً تصور کنید که هنگام انتظار و بی‌قراری، ناگهان با دوستی که سال‌ها از او بی‌خبر بوده‌اید روبه‌رو شده و با هیجان زیادی مشغول احوال‌پرسی شده و گفت‌وگوی‌شان به اصطلاح گُل کند، آیا فکر می‌کنید باز هم به اندازه‌ی قبل نگران بد قولی یا تأخیر همسرتان خواهید بود؟
مثال دوم:
در منزل هستید و قرار است فرزند شما طبق معمول هر روز ساعت ۱ از مدرسه برسد و حالا حدود نیم ساعت از وقت گذشته است. اگر فکر کنید که بچه‌ی شما بی‌نظمی داشته و در راه بی‌خود معطل کرده است، به همین خاطر از دیر آمدن او خشمگین می‌شوید. یا اگر فکر کنید که اصلاً برای شما به عنوان پدر یا مادر ارجی قائل نیست و به شما بی‌توجهی کرده است ممکن است باز هم خشمگین شوید.
اگر فکر کنید که خدای ناکرده در راه اتفاقی برای او افتاده است، مثلاً تصادف کرده یا ربوده شده و یا دعوا کرده و زخمی کنار کوچه و خیابان افتاده است مطمئناً مضطرب و سراسیمه خواهید شد. حال فکر کنید که دیر آمدن او ممکن است به علت ترافیک، یا دیر از کلاس بیرون آمدن به خاطر درخواست معلم، خرید کردن در بین راه، دیر رسیدن اتوبوس، برخورد با یک آشنا مثل عمو یا دایی باشد و یا مسائل مشابه دیگر که در قبل نیز اتفاق افتاده است، در این صورت مطمئناً احساس به‌وجود آمده با سه نوع احساس قبلی مربوط به بی‌نظمی و بی‌احترامی یا تصادف، متفاوت بوده و با فرزند دیر آمده‌ی خود برخورد مناسب‌تری خواهید داشت.
مثال سوم:
آخر شب آماده‌ی خواب می‌شوید، زنگ تلفن به صدا درمی‌آید. احتمالاً طی کردن محل خواب تا تلفن کم‌تر از ۱۰ ثانیه طول می‌کشد ولی در همین زمان بسیار کوتاه افکار مختلفی به ذهن شما هجوم می‌آورد:
اگر فکر کنید که این تلفن دوباره صدای کسالت‌آور فلان کسی است که مثل همیشه برای‌تان ناله سر خواهد داد، خشمگین خواهید شد. اگر فکر کنید که این تلفن حاوی پیام بدی در رابطه با مرگ شخصی است، مضطرب خواهید شد. ولی اگر فکر کنید که فلان عزیز شما از خارج از کشور به شما زنگ زده خوشحال خواهید شد و مهم‌تر این‌که اگر بتوانید فقط از خود بپرسید که در این وقت شب چه کسی ممکن است با من کار داشته باشد و پیش داوری‌های قبلی را نداشته باشید مطمئناً باز هم احساس شما با موارد قبل متفاوت است.
مثال چهارم:
در محل کار با یکی از هم‌کاران خود روبه‌رو می‌شوید ولی بر خلاف تصورتان شخص مذکور با بی‌اعتنایی سرش را پایین انداخته و از کنار شما رد می‌شود. شما هم با دیدن این صحنه از او روی برگردانده و با ناراحتی از کنارش رد می‌شوید. چرا؟ چون فکر کرده‌اید که او عمداً به شما بی‌اعتنایی کرده است.
حال اگر از طریقی بفهمید که چند روز است فرزند هم‌کارتان در بیمارستان بستری است و با مرخصی ایشان هم مدیر اداره موافقت نکرده است مسلماً به ذهن شما خطور می‌کند که بی‌اعتنایی او به شما از سر عمد نبوده و شاید به دلیل پریشانی حالش، اصلاً توجهی به اطراف نداشته است. پس تفسیر‌های آنی و نسنجیده می‌تواند ما را به عملکردی هدایت کند که خود موجب پیچیده‌تر شدن اوضاع شود.
همچنین ببینید: افسردگی و درمان آن در کودکان
تأثیر فکرهای ما بر رفتار و احساسات ما در افسردگی و اضطراب
با توجه به مطالب فصل قبل، در مثال اول اگر به محض پیدا شدن همسر و قبل از جویا شدن از علت دیر آمدن به او اعتراض یا پرخاش کرده و موجب دل‌گیری او شویم، او نیز ممکن است متقابلاً به پاسخ‌گویی پرداخته و کار به جای باریک برسد.
در مثال دوم نیز اگر با ورود فرزندمان به منزل و قبل از هر توضیحی، به‌دنبال افکار منفی خود، او را سرزنش یا شماتت کنیم و موجب دل‌گیری او شویم، او هم احتمالاً از دست ما دل‌گیر شده و قهر می‌کند و ممکن است لج‌بازی یا بهانه‌گیری نماید.
مثال سوم اگر ذهنیت خود را ملاک قرار دهیم ممکن است از دوست‌مان رنجیده شده و شاید برای مدت کوتاهی با او قطع رابطه کنیم. در مورد تلفن نیز می‌بینیم که عواطف ما از تفسیرها و قضاوت‌های درست یا نادرست ما شکل می‌گیرد.
بنابراین متوجه می‌شویم که چون تعیین کننده‌ی عواطف و رفتار ما با دیگران در واقع افکار ما می‌باشند، پس یک فکر غلط می‌تواند تبدیل به زنجیره‌ای از افکار و رفتار اشتباه شده و روابط بین فردی ما را مختل کند. چه بسیار زن و شوهر‌ها یا خانواده‌هایی که به دلیل دیر آمدن یکی از آن، دیگری با بد اندیشی و کج اندیشی با رسیدن همسر یا فرزند یا پدر و مادر به خانه یا محل مورد نظر، پیش از هر احوال‌پرسی و کسب خبر از علت دیر آمدن به پرخاش‌گری یا شماتت طرف مقابل خود پرداخته و در روابط‌شان مشکل ایجاد می‌شود.
تأثیر فکرهای ما بر رفتار و احساسات ما
در مثال اول فرض کنید همسرتان بر خلاف همه‌ی تصورات، در بین راه به فکر شما بوده و چیزی را که مدت‌ها در پی آن بوده‌اید تصادفاً پیدا کرده و برای‌تان خریده است. طبعاً با این تأخیر موجه، انتظار قدردانی دارد. ولی شما بر اساس ذهنیات خود و بدون پرسیدن از علت دیر آمدنش، اقدام به اعتراض و سرزنش او… کرده‌اید.
در مثال دوم فرض کنید فرزندتان در یک مراسم کوتاه در زنگ آخر به دلیل موفقیت درسی تشویق شده و حال با وجود تأخیر خود که ناخواسته و اجباری بوده حامل یک خبر خوشحال کننده نیز هست ولی شما بدون تحقیق درباره‌ی دیر آمدن یا تأمل برای پاسخ‌گویی وی اقدام به شماتت یا تنبیه‌اش کرده‌اید.
برخی روانشناسان معتقدند این‌گونه تعبیر و تفسیرها علاوه بر ایجاد افسردگی و اندوه در انسان می‌تواند موجب بروز مشکلاتی در روابط بین فردی شود و مشکلات به‌وجود آمده در روابط بین فردی خود می‌تواند باعث شدت یافتن حالات افسردگی گردد.
اجازه بدهید دوباره به مثال‌های قبلی خودمان برگردیم:
ممکن است همسر شما به‌دنبال برخورد‌های خشن و توهین‌آمیز از دست‌تان دل‌گیر شده و به نوعی درصدد تلافی جویی برآید. این ماجرا دوباره به بروز افکار منفی دیگری در ذهن شما منجر می‌شود که می‌تواند شامل این عبارت‌ها باشد:
– من احمقم که با او ازدواج کردم.
– همسرم مرا دوست ندارد.
– او به اجبار با من زندگی می‌کند.
– من دوست داشتنی نیستم.
– هیچ کس مرا درک نمی‌کند.
– همه با من بد برخورد می‌کنند و…
یا فرزندتان به‌دنبال برخورد تند شما بهانه‌جویی کرده و از در آوردن لباس مدرسه امتناع کند یا حاضر به نوشتن تکالیف خود نشود. نهایتاً شما در چرخه‌ی افکار منفی دیگری می‌افتید مثل این‌که:
– من بلد نیستم با بچه‌ام حرف بزنم.
– من پدر یا مادر لایقی نیستم.
در این هنگام ممکن است زنجیره‌ی دیگری از افکار منفی هم به سراغ شما بیاید:
– حالا که این‌جور شد به دَرَک بگذار بدتر هم بشود!
– حالا که من هیچ چیز نمی‌گویم انگار او طلب‌کارتر شده است!
– اگر من بپذیرم که اشتباه کرده‌ام او پررو می‌شود پس نباید کوتاه بیایم!
همچنین ببینید: مشاوره و درمان احساس افسردگی در شیراز
ارزیابی غلط در افسردگی و اضطراب
ممکن است شما به‌دنبال افکار منفی و احساس درماندگی ناشی از آن‌ها، دست به واکنش بدتری بزنید که اوضاع را پیچیده‌تر از قبل کند. مثلاً همسرتان را دعوا کنید یا در مورد فرزندتان تنبیه غیرضروری و خشنی را اعمال نمایید. اما اگر رابطه‌ی افکار و رفتار خود را در نظر داشته باشیم و به هیجان‌ها‌ی منتج از افکار خود توجه کرده و «خودآگاه»تر شویم رهایی از رنج‌ها آسان‌تر خواهد شد. پس می‌بینیم که بسیاری از حوادث ناخوشایند ریشه در ارزیابی غلط ما از موقعیت دارد. یا به عبارتی ناشی از افکار و تفسیر‌های نادرست و منفی ما از موقعیت پیش آمده است. پس درمی‌یابیم که به قول ابن یمین:
آن‌کس که بداند و بداند که بداند
اسب خِرَد از گنبد گردون بجهاند
آن‌کس که بداند و نداند که بداند
بیدار کنیدش که بسی خفته نماند
آن‌کس که نداند و بداند که نداند
لنگان خَرَک خویش به منزل برساند
آن‌کس که نداند و نداند که نداند
در جهل مرکب ابدالدهر بماند
بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878 یا برای وقت مشاوره اینجا کلیک کنید.
اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.