ریشه های کامل‌گرایی یا همان کمالگرایی

در این مقاله از شیراز مشاور، ریشه‌های کامل‌گرایی یا همان کمالگرایی را در قالب یک مقاله بررسی می‌کنیم.

بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878 یا برای وقت مشاوره اینجا کلیک کنید.

اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره

بنظرم سریع بریم سر اصل مطلب و کامل گرایانه عمل نکنیم خیلی بهتر باشد.

میل به بهترین بودن و شایسته‌ترین بودن در همه‌ی کارها:

جوانی می‌گوید: «می‌خواهم در همه‌ی کارهایم بهترین باشم».

زنی می‌گوید: «مگر کامل بودن یا تلاش برای بهترین شدن در همه‌ی کارها بد است؟». این زن وقتی در یک ارزیابی یا یک مسابقه نفر اول نباشد احساس خفّت کرده و خود را شکست خورده می‌نامد.

کودکی می‌گوید: «پدر و مادر من می‌گویند اگر می‌خواهی تو را دوست داشته باشند باید از همه بهتر باشی، باید همیشه نمره‌هایت بیست باشد. در ورزش و هنر هم از من انتظار دارند از بهترین‌ها باشم». این کودک که اضطراب و ترس از شکست داشت علی‌رغم سنِ کم، نگران آینده بود و معتقد بود که طبق حرف‌های پدرش ممکن است در آینده خوش‌بخت نشود و بنابراین باید خیلی مراقب باشد تا همیشه موفق و از همه جلوتر و بهتر باشد.

از آن جا که در مثل‌ها داریم که «دست بالای دست بسیار است» این گونه افراد همواره مواردی را برای مقایسه و احساس شکست و ناکامی خواهند یافت. مثلاً دانش‌آموزی که در درس خود ظاهراً موفقیتی عصبی و متزلزل به دست آورده وقتی بفهمد دانش‌آموز رتبه‌ی دوم که بعد از اوست نوازنده‌ی ماهری در یک ساز می‌باشد باز احساس شکست را تجربه خواهد کرد، چون به او تلقین شده که برای احساس کامیابی باید در همه‌ی امور اولین و بهترین بود. عجیب نیست که با این سیستم آموزشی و پرورشی و فرهنگی در خانواده و جامعه هنوز بسیاری از مراجعین یا مخاطبین با تعجب می‌گویند که تا این لحظه فکر می‌کرده‌اند که یکی از خصلت‌های خوب آن‌ها کامل‌گرایی یا کمال‌پرستی بوده است. حتی اگر کسی آن‌ها را کامل‌گرا یا ایده‌آل‌گرا خطاب می‌کرده است از فرد مقابل با کمال فروتنی تشکر می‌کرده‌اند.

توصیه اشتباه

دوست نازنینی تعریف می‌کرد که پشت دیوار مدرسه‌ای نوشته بودند: «اگر می‌خواهید موفق باشید باید طوری حرکت کنید که همیشه دو قدم از دیگران جلوتر باشید». لحظه‌ای تصورکنید که اگر همه‌ی بچه‌های آن مدرسه بخواهند به این حرف ظاهراً اندیش‌مندانه عمل کنند چه اتفاقی خواهد افتاد و اگر این حرف در جامعه پذیرفته شود چه خواهد شد.

آیا این نوع توصیه‌ها به فرزندان‌مان خردمندانه است؟

به دنبال کمال و حق بودن و شِکوِه از کامل نبودن و آرزوی کمال، آرزوی هر انسان آزاده‌ای است… سعی در کاهش کاستی‌ها، در ذات هر آدمی وجود داشته و از نیاز به تکامل و ذوق رسیدن ذره به خورشید سرچشمه می‌گیرد.

خرّم آن روز کزین منزل ویران بروم

راحت جان طلبم وز پی جانان بروم

گر چه دانم که به جایی نبرد راه غریب

من به بوی سر آن زلف پریشان بروم

یا

شاد می‌گویم و از گفته‌ی خود دلشادم

بنده‌ی عشقم و از هر دو جهان آزادم

طایر گلشن قدسم چه دهم شرح فراق

که در این دامگه حادثه چون افتادم

من ملَک بودم و فردوس‌برین جایم بود

آدم آورد در این دیر خراب آبادم

انواع کامل‌گرایی

اما با وجود داشتن این آرزوهای عارفانه در دنیای آرمان‌گرایانه‌ی خود، در دنیای واقعیت این‌گونه برخورد‌ها بیش‌تر در روابط‌مان رقابتی عصبی کننده را ترویج می‌دهد. البته تأکید می‌کنیم کمال‌گرایی به معنای تکامل یافتن و بهتر از قبل بودن را با کامل‌گرایی که می‌توان آن را «تمامیت‌خواهی»، «کمال‌پرستی» یا «کمال‌گرایی عصبی» نامید اشتباه نکنیم. این کامل‌گرایی عصبی انواع گوناگونی دارد و فقط در مال و تحصیل و جاه دیده نمی‌شود که در ذیل به توضیح مختصری از انواع آن می‌پردازیم.

۱) کامل‌گرایی در عملکرد

کسی که کامل‌گرایی در عملکرد دارد فکر می‌کند باید از نظر رفتار و وظایف خود بهترین و کامل‌ترین باشد. افراد بسیاری چنان غرق کار می‌شوند که فراموش می‌کنند به خاطر همسر و فرزندشان کار می‌کنند و غفلت از وظایف خانوادگی برای‌شان مشکل ساز می‌شود. شاید بتوان گفت این افراد «معتاد به کار» می‌شوند.

۲) کامل‌گرایی در عزت نفس

کسی که کامل‌گرایی در عزت نفس دارد بر این باور است که وقتی ارزشمند است که با فراست و جذاب و موفق باشد و هیچ ضعفی نداشته باشد. مشکل بسیاری از افراد که ضعف خودباوری یا عزت نفس دارند در تعریف اشتباهی است که از اعتماد به نفس داشته و انسان سالم یا دارای عزت نفس را انسانی بدون عیب تصور می‌کنند و به دنبال محال می‌گردند.

۳) کامل‌گرای احساسی

کامل‌گرای احساسی به دنبال آرامشی مطلق است و از خود (و دیگران) می‌خواهد که هرگز خشمگین نشود، حسود نباشد و آسیب پذیر و مشوش نگردد و همیشه احساس خوبی داشته باشد. کسی که کامل‌گرای احساسی است فکر می‌کند که باید همیشه احساس شادی و خوش‌بختی کند و هیچ گاه احساس منفی نداشته باشد.

در این عالم دل بی غم نباشد

و گر باشد بنی آدم نباشد

۴) کامل‌گرایی در تأیید شدن

کسی که کامل‌گرایی در تأیید شدن دارد، نگران شنیدن«نه» از دیگران است. چه خانمی خانه‌دار باشد و چه فردی مسئول در مجموعه‌ای اجتماعی اقتصادی، همواره نگران پذیرفته نشدن یا طرد شدن حتی از جانب افراد دون پایه می‌باشد.

۵) کامل‌گرای رمانتیک

کامل‌گرای رمانتیک به همسری همیشه عاشق و شیدا فکر می‌کند و می‌خواهد عشقش از ازل تا ابد آتشین باشد. همسران بسیاری با عشق‌های رویایی گرفتار این خواسته‌های عصبی شده و به دنبال کم‌ترین بی‌توجهی از جانب همسر خویش دچار غم و اندوه بسیار می‌شوند. مردی از این که در رختخواب پشت به همسرش کرده بود از جانب همسر طرد و توبیخ شده بود و روز بعد همسرش با گریه و قهر قصد رفتن به خانه‌ی مادرش را داشت، چون این حالت را پایان عشق همسرش به خود می‌پنداشت. بعضی زن و شوهرها به دنبال بروز یک مشکل و مشاجره، ریسمان مهر و محبت خود را بریده و کار زندگی مشترک‌شان را به پایان رسیده می‌پندارند.

۶) کامل‌گرای ادراکی

کامل‌گرای ادراکی نیز به دنبال درک کامل هر موضوع و موفقیت‌های دائمی است و نگران است که شکست موجب شود که کسی او را دوست نداشته باشد.

۷) خواهان کامل بودن

خواهان کامل بودن در ارتباط می‌خواهدکه هرگز با همسرش یا دیگران هیچ نوع مشاجره‌ای نداشته باشد و عشق و علاقه‌اش به دوست و آشنا هم همیشه بی‌عیب و نقص بماند و ایرادی بر روابطش گرفته نشود.

۸) کامل‌گرای وسواسی

کامل‌گرای وسواسی همه چیز را چک می‌کند تا چیزی از قلم نیافتد و همه چیز مرتب باشد.

۹) کامل‌گرایی وابستگی

کسانی نیز راه کامل‌گرایی وابستگی را می‌پویند و چنان وابستگی شدید نشان می‌دهند که اگر از فرد مورد نظر خود دور بمانند، ناکامی، آن‌ها را درمانده می‌کند. این افراد دلبستگی را با وابستگی اشتباه می‌کنند.

۱۰) کامل‌گرایی زیبایی

کسی که به‌دنبال کامل‌گرایی زیبایی و تناسب اندام است، روی ظاهر و وزن خود حساس است و غالباً ذهنش درگیر خوش‌تیپ بودن و نداشتن وزن اضافه یا کاهش وزن است. این افراد گاهی ممکن است برای رسیدن به چهره و اندام مورد نظر و ایده‌آل خود، تن به جراحی‌های خطرناک بدهند.

۱۱) کمال‌گرای اخلاقی

کسی که کمال‌گرای اخلاقی است با کوچک‌ترین خطا دچار احساس گناه و تقصیر شده و خود را نمی‌بخشد و از خود هیچ خطایی را نمی‌پذیرد.

۱۲) کامل‌گرایی حق به جانب بودن

کامل‌گرایی حق به جانب بودن، این افراد خود را مستحقّ توجه و طلب‌کار از دیگران می‌دانند و باریک بینی در خواسته‌ها و روابط خود دارند.

شاید شما نمونه‌های دیگری از کامل‌گرایی را سراغ داشته باشید نمونه‌های ورزشی، سیاسی، دینی و…

کامل‌گراییِ درمانی

نکته‌ی جالب این است که کامل‌گراییِ درمانی را در حین مصاحبه‌های درمانی به خوبی می‌بینیم. بسیاری از این نوع مراجعین می‌گویند: «آقای دکتر حرف شما را قبول دارم، من کامل‌گرا هستم و این خیلی آزار دهنده است. می‌خواهم خوبِ خوب شوم، هر کاری شما بگویید حتماً کاملاً درست و کامل انجام می‌دهم تا درمان شوم. در ضمن در صورت نیاز، هر دکتر خوب و درجه‌ی یکی را که خودتان سراغ دارید معرفی کنید تا من برای کامل شدن درمان به آن‌ها هم مراجعه کنم، پولش مهم نیست باور کنید! من فقط می‌خواهم کاملاً خوب شوم». و این کامل‌گرایی درمانی است. و باز شاید همان آرمان‌گرایی عارفانه که حافظ می‌گوید، ما را دچار ناامیدی کند.

آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست

عالمی از نو بباید ساخت وز نو آدمی

با احترام به این آرمان‌گرایی عارفانه و قبول «از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست» که مولانا گفته است، واقع‌بینانه از مشکلات خود به تدریج کم کنیم.

پزشک متخصصی که نتوانسته بود با وجود موفقیت‌های علمی‌اش ازدواج کند می‌گفت: «سخت‌گیری‌‌هایم در مورد کامل نبودن خواستگارهایم و عیب جویی بیش از حد از آن‌ها باعث شد تنها بمانم، کاش مادرم مرا مجبور کرده بود با یکی از این همه خواستگاری که داشتم و حالا می‌فهمم بعضی از آن‌ها کاملاً مناسب و طبیعی بودند، ازدواج کنم». خانم تحصیل کرده‌ی دیگری اضافه وزنش را عامل افسردگی‌اش می‌دانست. این خانم فکر می‌کرد اگر از پس این چاقی برمی‌آمد دیگر مشکلی نداشت و از این‌که در نوجوانی‌اش به فکر امروز خود نبوده احساس تأسف و پشیمانی و پریشانی می‌کرد.

همچنین ببینید: شخصیت کمال طلب چیست و چه خصوصیاتی دارد

راه حل

آیا واقعاً موضوع به همین سادگی قابل حل است یا این خانم‌ها همین حالا هم در اشتباه هستند و انتظارات‌شان غیرواقع‌بینانه و نوعی گریز از واقعیت‌ها در همین زمان است؟ آیا حالا هم برای حل مشکلات فقط باید به فرصت‌های از دست رفته فکر کرد یا باید راه‌کار‌های دیگری را یافت؟ فردی همواره نگران ارتباط خود با غریبه‌ها و آشناهاست و به آن‌چه گفته می‌شود حساس است که مبادا اشتباهی رخ دهد. کسی نگران رابطه‌ی عاشقانه‌ی خود با همسر یا نامزدش می‌باشد و نگران است که خدای ناکرده بین آن‌ها اتفاق ناخوشایند کوچکی بروز کند. مردی یا زنی نگران ظاهر خویش است و همواره به دنبال درمان و ورزش‌های عصبی برای مراقبت از ظاهر خودش می‌باشد.

بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878 یا برای وقت مشاوره اینجا کلیک کنید.

اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره