تضاد بین خواسته های درونی

در این مقاله از شیراز مشاور، تضاد بین خواسته های درونی را در قالب یک مقاله بررسی می‌کنیم.

بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878 یا برای وقت مشاوره اینجا کلیک کنید.

اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره

چرا بین انتخاب‌های‌مان دچار تضاد و دو دلی می‌شویم؟

گاهی در فروشگاهی از دو پیراهن خوش‌مان آمده و هر دو را خریده‌ایم. گاهی شده است که در سال‌های کودکی به پدر یا مادرمان گفته‌ایم که هم دل‌مان می‌خواهد فلان چیز را بخریم و هم بهمان را و پدر و مادر ما با خوش‌رویی به هر دو خواسته‌ی ما جواب مثبت داده و ما را از سر درگمی و دو دلی رهانیده‌اند. دختر من چند بار برای خریدن کیف دستی‌های رنگارنگ دچار تضاد شده و من به او اجازه داده‌ام که هردو یا سه کیف دلخواه را که با لباس‌های او تناسب داشتند بخرد ولی تا کی و در چه مواردی می‌توان این دست و دل بازی‌ها را نشان داد؟

آیا وقتی به عنوان یک دختر جوان، دو یا سه خواستگار خوب داشته باشید دچار دو دلی و تردید نمی‌شوید؟

آیا به عنوان یک مرد خواستگار وقتی با دو یا چند مورد مناسب مواجه شدید سر در گم نمی‌شوید؟

از آن جا که در بعضی گزینه‌های زندگی‌مان جایز به انتخاب بیش از یک مورد نیستیم و از آن جا که در بعضی تصمیم‌ها گزینه‌های مناسب، بسیار زیاد و متنوع و همسان می‌باشند لاجرم باید بپذیریم که فقط حقّ یک انتخاب داریم.

امیال و آرزوهای متضاد و متناقض که رسیدن به همه‌ی آن‌ها غیرممکن است. (مثلاً هم قهرمان و کاپیتان تیم فوتبال باشیم و هم قهرمان والیبال، یا اصرار بر تسلط هم‌زمان بر بازی شطرنج با چند ساز یا ورزش و کلاس زبان و…!). هم مایلیم امتحان کارشناسی ارشد بدهیم و هم می‌خواهیم برای خروج از کشور اقدام کنیم. هم دنبال استخدام هستیم و هم نگران از دست دادن آزادی و در بند مقررات اداری قرار گرفتن. دختران و پسران زیادی را دیده‌ام که در ازدواج، خواستگار‌ها و موردهایی با مشخصات و صفاتی نیکو یافته‌اند ولی بین منطق و احساس سر در گم شده‌اند.

مانند:

پندم مده که نشنوم ‌ای نیک خواه از آنک

من با توام ولی دل من جای دیگر است

دهلوی

هرگز وجود حاضر غایب شنیده‌ای

من در میان جمع و دلم جای دیگر است

سعدی

از کودکی و نوجوانی خاطرات زیادی داریم که می‌خواستیم چند چیز را با هم داشته باشیم و در همه‌ی کارها به بالاترین درجه یا مقام برسیم. در نوجوانی بر آن بوده‌ایم که بهترین‌ها را داشته باشیم، اما بهترین‌های زیادی در مقابل خود دیده‌ایم و دستیابی به همه‌ی آن‌ها ممکن نیست. گاه همان طور که گفتیم همین هدف متعالی نیز مسیری است که طی می‌کنیم ولی رسیدن به آن در حدکامل مقدور نیست:

حافظ چو ره به کنگره‌ی کاخ وصل نیست

با خاک آستانه‌ی این در به سر بریم

اما به نمونه‌ی دیگری از دو دلی‌ها که به شکل‌های گوناگون با آن در اطراف خود برخورد داشته و یا شاید خود نیز به آن دچار شده باشید توجه کنید:

چند نمونه دو دلی

خانمی طبق سلیقه‌ی خود یک جفت کفش می‌خرد ولی وقتی کفش‌هایش را به خواهر یا یکی از دوستانش نشان می‌دهد آن شخص می‌پرسد: «رنگ دیگرش را نداشت؟» خانم دچار تردید می‌شود و وقتی می‌فهمد که این خواهر یا دوست از رنگ قهوه‌ای این کفش‌ها بیش‌تر خوشش می‌آید، احساس بدی نسبت به انتخاب خود پیدا کرده و در صدد عوض کردن یا پس دادن کفش‌ها می‌افتد. چرا؟

چون نظر دیگران برای او بسیار مهم‌تر از نظر یا سلیقه‌ی خودش می‌باشد و دوست دارد همیشه کارها و خواسته‌هایش مورد تأیید دیگران باشد. خانمی فرش دست‌باف و گران‌قیمتی می‌خرد ولی وقتی یکی از اولین مهمانانی که به خانه‌ی آن‌ها می‌آید اظهار می‌کند که به نظر او فرش زمینه‌ی قرمز از مد افتاده است. آن خانم به جایی می‌رسد که با دادن ضرر قابل توجهی آن فرش را عوض کند. همین خانم به دفتر کارم مراجعه کرده بود من به او گفتم: «اگر کس دیگری این فرش را نپسندد چه خواهی کرد؟» در پاسخ گفت: «خدا نکند» ولی آیا واقعاً همه‌ی نزدیکان او این فرش را تأیید خواهند کرد؟

خرید لباس، خرید خانه، انتخاب ساز و حتی رشته‌ی تحصیلی از مواردی است که ممکن است جوانی را به تردید یا ترس از عدم تأیید بکشاند.

نمونه‌های زیادی از تردید و دو دلی را در بعضی افراد می‌توان دید که ناشی از نگرانی آن‌ها از تأیید نشدن توسط دیگران است. بعضی افراد نیز در تصمیم گیری‌ها نگرانند چون می‌خواهند بهترین تصمیم یا برترین تصمیم را بگیرند. همان خانمی که در مورد خرید کفش دچار تردید شده بود اگر از یکی از آشنایان بشنود که در فروشگاهی دیگر کفش‌های بسیار شیک‌تر یا گران‌تری آورده‌اند چه خواهد کرد؟ از همان خانم همین سئوال را پرسیدم و وی گفت: «اگر بشنوم که جایی چیزی بهتر یا شیک‌تر از آن‌چه من خریده‌ام وجود دارد خیلی ناراحت شده و از آن‌چه دارم دل‌زده می‌شوم». خانمی که تحصیلات بسیار بالایی داشت اظهار داشت. «من روی خریدهایم خیلی حساسم، از بچگی یاد گرفته‌ام همیشه بهترین‌ها را انتخاب کنم، پدر و مادرم روی این موضوع حساس بودند».

همه تله های زندگی یا شخصیت بطور یکجا (انواع طرحواره ها)

مثالی دیگر در خواسته های درونی

وی مثال زد که برای خرید کفش‌هایش وقت و هزینه‌ی زیادی صرف کرده است. وقتی از او پرسیدم اگر کفش‌هایی بهتر از کفش‌های خودت ببینی چه حالی پیدا می‌کنی به سادگی گفت: «عصبی یا دیوانه می‌شوم». از او پرسیدم: «چه‌قدر می‌توانی از این ویژگی‌ات لذت ببری»؟ وی با حسرت پاسخ داد: «رنج به دست نیاوردن بهترین‌ها غالباً چندین برابر احساس رضایت موقت از یک انتخاب عالی یا رسیدن به بهترین در یک امر است».

پرسیدم: «این موضوع گاه گاهی اتفاق می‌افتد یا زیاد؟» با خنده‌ای تلخ پاسخ داد: «اگر گاه گاهی بود که الآن پیش شما نبودم، در ضمن حتی در مواقع عادی هم من، بیش‌تر اوقات در حال ارزیابی ذهنی برای چگونه عمل کردن و جلو افتادن از دیگران هستم»، خودش مثال ساده و جالبی زد و گفت: «من مثل یک ورزشکار حرفه‌ای که برای برنده‌شدن سرمایه گذاری زیادی کرده و چند روز در یک مسابقه شرکت می‌کند و چند حریف و رقیب مشخص دارد، هستم، با این تفاوت که مسابقه‌ی او تمام شدنی است ولی مسابقه‌ی من اولاً با افراد بیش‌تری است و دوم این که پایانی ندارد».

جوان دانش‌جویی می‌گفت:«ماه‌ها پول‌هایم را جمع کردم، تا دستگاه صوتی مورد علاقه‌ام را که بهترین و آخرین مدل آن دستگاه بود، بخرم و آن را خریدم. چند روز خیلی خوشحال بودم اما وقتی هفته‌ی بعد دیدم که در همان مغازه دستگاه صوتی جدیدتری گذاشته شده بسیار رنجیده خاطر شدم صاحب فروشگاه حاضر به پس گرفتن یا تعویض دستگاه صوتی خریداری شده با مدل جدید آن نبود». این موضوع و موارد مشابه دیگری باعث شده بود تا این جوان افسرده شود. آیا تعویض این دستگاه صوتی می‌توانست مشکل این جوان را حل کند؟

امروزه نیز شاهد تردیدها و دو دلی‌های زیاد افراد در سنین مختلف هستیم که برای خرید یک گوشی اندروید سامسونگ یا ال‌جی دچار سردرگمی شده و گاه روزها و حتی ماه‌ها قادر به تصمیم‌گیری برای خرید نیستند. این افراد نتوانستند بپذیرند که هر انتخاب، رنج از دست دادن مزایای انتخابی دیگر را دارد و به دلیل این ضعف بینشی، زجر تحمل بلاتکلیفی را به دوش می‌کشند.

راه هایی کمک کننده در تضاد بین خواسته های درونی

آیا میل به بهترین بودن و شایسته‌ترین بودن در همه‌ی خواسته‌ها که همان نگرانِ نیک و بد بودن یا استاندارد‌های بالا یا انتظار زیادی از خود می‌باشد علت اصلی این افسردگی‌ها و ناکامی‌ها نیست؟

خانه را من روفتم از نیک و بد

خانه‌ام پرگشت از نور احد

آیا راهی به جز کاستن این انتظارات زیادی و آزار دهنده وجود دارد؟ همان‌طور که گفته شد تردید در انتخاب می‌تواند دو دلیل عمده داشته باشد. نیاز به تأیید و یا میل به بهترین بودن و یا هر دو علت.

نکته‌ی قابل توجه این است که ما در قیاس‌های‌مان هیچ گاه بین ده و نود شک نمی‌کنیم و مثلاً فرق خودرو ژیان را با پژو پارس می‌دانیم. فاصله‌ی بیست با هشتاد یا فرق خودرو پیکان با سمند ما را دچار تردید نمی‌کند، این تردید‌ها بیش‌تر در مورد فاصله‌های کم یا شباهت‌های زیاد دیده می‌شود و در نتیجه می‌توان گفت تفاوت‌های جزئی می‌تواند نشانه‌ی کم بودن ضرر و زیان در انتخاب اشتباه باشد.

کی یرکگور معتقد است «ترس،‌ اجتناب از امکان‌های تهدیدآمیزی است که بیرون از قدرت آگاهانه خود آدم هستند، حال آن‌که دلهره، زاده‌ی امکان‌های حیرت‌آوری است که در خود آدم و در یدِ قدرت او برای عمل کردن است. در واقع امکان انتخاب و موقعیت برگزیدن به نوعی با مفهوم وظیفه گره خورده است.

همچنین ببینید: صفر تا صد ریشه های کامل گرایی یا همان کمالگرایی

مسئولیت در انتخاب بین خواسته های درونی

هر انتخابی با مسئولیت همراه است و باید پذیرفت که هر انتخابی معمولاً تا حدودی افسوس و حسرت از دست دادن انتخابی دیگر را در پی دارد از دست دادن زیبایی‌ها، لذت‌ها و منافع انتخاب‌های دیگر قطعاً می‌تواند تأسف‌برانگیز باشد. به قول سعدی:

از قفا سیر نگشتم من بدبخت هنوز

می‌روم وز سر حسرت به قفا می‌نگرم

این باور که باید انتخاب کرد و باید پذیرفت که از دست دادن انتخاب دیگر یک «ناچار و اجبار» است، می‌تواند در حین افزایش پذیرش، از تنشِ تردیدها بکاهد.

پس این انتخاب‌ها یا اشتباه‌ها نباید آن‌قدر نگران کننده به نظر برسد که تصور کنیم اشتباه فاحشی کرده‌ایم یا کلاه گشادی سرمان رفته یا دنیا به آخر رسیده و یا به قول عامیانه گنجشک را به جای قناری خریده یا انتخاب کرده‌ایم. در واقع نزدیک بودن دو مقیاس به هم، احتمال اشتباه را بیش‌تر می‌کند ولی نوع اشتباه چیزی نیست که غیرقابل تحمل یا پذیرش باشد. مثلاً به جای کفش قهوه‌ای، مشکی آن را خریده‌ایم یا به جای بلوز آبی، سرمه‌ای یا سفید آن را انتخاب کرده و بعد به بهتر بودن یا زیباتر بودن آن یکی پی برده‌ایم. مهم این است که آن‌چه که انتخاب اشتباه تلقی می‌شود، نه غیرقابل تحمل است و نه غیرقابل جبران.

گاهی بعضی افراد می‌پندارند که «کارِ نکرده» درست‌تر از کاری است که انجام داده‌اند. مثلاً بعضی افراد فکر می‌کنند که اگر با فلان کس ازدواج کرده بودند حالا این مشکلات را نداشتند، یا اگر فلانِ کار را یا فلان رشته را دنبال کرده بودند وضع‌شان بهتر از حالا بود. آن‌ها توجه ندارند که در صورت انتخاب آن گزینه‌ها هم، حتماً با مشکلاتی رو به رو می‌شدند و چه بسا مشکلات بیش‌تری پیش روی‌شان بود، چنان که باید بپذیریم که مغز و تفکر ما در آن زمان بهترین تصمیمش این بوده و ممکن بود با انتخاب یا تصمیمی دیگر به دام مشکلات بیش‌تری دچار می‌شدیم.

شخصیت سالم: آیا ۴ شاخص اصلی «شخصیت سالم» را میدانید؟

پذیرش واقعیت‌ها

بهتر است بپذیریم که در این جهان پر تنوع باید قانع بود و پذیرفت که در گزینه‌های نزدیک به هم در صورت خطا در انتخاب، فاجعه‌ای اتفاق نمی‌افتد. ممکن است بعضی بگویند اگر اشتباه جدی‌تری داشتیم چه کنیم؟ پاسخ این است که مشکل را بزرگ‌تر از آن‌چه هست ارزیابی نکنیم و به اندازه‌ی اشتباه‌مان تأسف داشته باشیم، نه بیش‌تر.

تنوع زیبایی‌ها در دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم گاهی باعث می‌شود که در انتخاب درمانده شویم(و جالب است که با وجود این همه تنوع و زیبایی در دنیا و محیط‌مان باز هم ناراحتیم)، زیرا می‌خواهیم بهترین‌ها را داشته باشیم و بهترین‌ها زیاد شده‌اند و به قول حافظ:

شهری است پر کرشمه و خوبان ز شش جهت

چیزیم نیست ور نه، خریدار هر ششم

یافتن ریشه‌های ناکامی و اصلاح طرز تفکر و انتظاراتی که از خود و دیگران داریم و درجه بندی کردن امور بر حسب میزان اهمیت، همگی می‌تواند موجب بیرون آمدن از تضاد و ایجاد شادکامی و افزایش تلاش‌مان شود.

بسیاری از مشکلات روانشناختی قابل حل هست. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما تماس بگیرید: 07132360878 یا برای وقت مشاوره اینجا کلیک کنید.

اطلاعات جامع روانشناسان شیراز با ویدئو و رزرو نوبت مشاوره